Een kans op zelfredzaamheid schuilt aan het eind van de regenboogeconomie

 

We leven met z’n allen in een knusse verzorgingsstaat. Graag of niet, we betalen met het idee dat iedereen er uiteindelijk beter bij vaart. Wanneer we in onze zoektocht naar welvaart zelf geconfronteerd worden met armoede, steken we de hand niet in eigen boezem maar wijzen we liever met de vinger. En die wijst dan makkelijk naar vadertje staat. Inderdaad, het is aan de overheid om de sociale en economische bouwstenen van het pad naar welvaart te leggen, maar het is aan ons allen om het samen te bewandelen.
 

Vaak zijn we te laks om zelf het goede voorbeeld te geven en dat geldt ook voor de armen. In onze hoofdstad struikel ik over de vuiligheid van de straatbewoner maar in mijn engagement als hulpverlener, struikel ik over zijn je-m'en-foutisme en de overtuiging dat een ander het moet opkuisen zolang hij zelf niet verzorgd wordt. We ervaren armoede als een bedreiging voor onze samenleving maar ook de armen zelf maken zich argwanig breed in de lange wachtrij naar beterschap. In mijn streven als pastoor naar solidariteit en naastenliefde, betreur ik de verruwing van onze maatschappij en het extremistisch discours, ongeacht links of rechts.

Armen voor armen

Toch zijn er armen die wel de handen uit de mouwen willen steken. Ik ken er heel wat. Voorlopig wordt hun meerwaarde nog niet erkend en het in handen nemen van de strijd tegen armoede wordt hen nog te vaak uit de handen genomen. Zij kennen uit ervaring nochtans de valkuilen en de sterktes van zij die op straat leven of slachtoffer zijn van mensenhandel of prostitutie. Ik leef en werk vanuit mijn roeping maar mijn oplossingen zijn niet altijd de oplossingen die deze mensen nodig hebben.

Dit proces vergt naast vertrouwen ook heel wat tijd en die nemen we te weinig. Het kapitalisme heeft ons zo gevormd dat we niets meer geven zonder snel iets terug te verwachten. Deze ‘voor-wat-hoort-wat’-mentaliteit staat haaks op het caritatief denken. De strijd tegen armoede begint bij wederzijds respect en dat beseffen verschillende Belgische grootbedrijven eerder dan onze politiekers. Werknemers van Torfs werken niet graag in hun schoenwinkels omwille van de airco maar wel door een werkfilosofie geënt op de identiteit van elk personeelslid.

Housing first

In mijn vormingstijd hebben ze me wijsgemaakt dat als ik braaf zou zijn, ik in de hemel rijstpap met gouden lepeltjes zou kunnen eten en de lieve Heer al mijn zonden zou vergeven ... Tja, dat is zever. Hetzelfde geldt voor iemand die in een krot leeft. Je kan die persoon niet eerst doen ijveren voor kleren, vorming, werk, geld en een thuis en pas nadien misschien een kans op geborgenheid en stabiliteit. Omkadering is nodig van bij het begin.

Dat bewijzen ze in het Verenigd Koninkrijk met Housing First. Deze aparte maar beproefde aanpak voorziet ‘eerst’ een thuis omdat het een recht is en niet op het einde als een beloning. Daklozen krijgen een stabiele thuis en intensieve individuele ondersteuning en vanuit die basis worden ook andere problemen opgelost.

De Overmolen gelooft hier ook in. Daarom hebben we onder meer ons vakantiecentrum De Kleppe opgericht. Voor we timmeren aan de weg terug voor zij die door het sociale vangnet zijn gevallen, gaan we met hen op vakantie. Ze ervaren weer de geur van verse lakens, het genot van een warme douche of het plezier van een plons in het zwembad. Een week vakantie geeft hen de kracht om te denken: “Dit wil ik bestendigen.”

De sprong naar zelfredzaamheid

De Overmolen werkt nu al 25 jaar als Brusselse projectontwikkelingsorganisatie rond verschillende domeinen en problematieken. We helpen daklozen, drugsverslaafden, slachtoffers van mensenhandel en prostitutie … Elk van hen doorloopt een doorgroeitraject maar dat is nooit voltooid. Een levensparcours is geen stijgende rechte lijn maar een met hoogtes en laagtes en meer of minder nood aan ondersteuning of een vangnet. Velen behouden daarom ook de banden met onze organisatie. Meer nog, sommigen begaan bewust stommiteiten om in ons netwerk te kunnen blijven, omdat ze er zich geborgen en veilig voelen.

Rondom ons zien we veel andere initiatieven om die drempels verlagen, af en toe ook in de politiek. Zo kregen we deze week het nieuws dat zelfstandigen, werknemers die minstens 4/5 werken en gepensioneerden vanaf volgend jaar als vrijwilliger 500 euro per maand onbelast kunnen bijverdienen. Een stap in de goede richting. Of nr. 123 in de Koningstraat in Etterbeek, een voorbeeld van legaal squatten. Hier leeft een gemeenschap van bewoners samen op basis van duidelijke interne afspraken. Er is een systeem dat een win-winsituatie oplevert voor alle partijen. Het pand vervalt niet en wordt bewoond en onderhouden. Dergelijke initiatieven zouden meer moeten worden aangemoedigd door de overheid. Het is legitiem omdat het zinvol is.

Laat ons daarom evolueren naar een regenboogeconomie. In onze wereld is er niets zwart of wit, behalve wat in de wet geschreven staat. Aan de ene kant is er de witte economie waarin alles gedeclareerd is en aan de andere kant de zwarte waarin niets wordt aangegeven. Ik zie hiertussen een regenboog. Geen grijze zone maar contrasten van diverse mogelijkheden die voor iedereen een stabielere financiële basis kunnen creëren en de armen onder ons de kans op zelfredzaamheid kan bieden die ze verdienen.